تحلیل وضعیّت پایداری مجرای رودخانه‎ی قزل اوزن با استفاده از روش‎های تنش برشی، شاخص مقاومت نسبی بستر و مطالعات صحرایی

چکیده ناپایداری مجرای رودخانه، نقش به‎سزایی در ایجاد فرسایش، تخریب سواحل و تأسیسات کناره‎ی رودخانه دارد. این نقش به‎ویژه هنگامی تشدید می‎شود ‎که مجرا و بستر رودخانه آبرفتی باشد. رودخانه‎ی قزل اوزن یکی از مهم‎ترین رودخانه‎های ایران است. این رودخانه اثریافته از عوامل مختلفی چون، زمین‎شناسی منطقه، ویژگی‎های تشکیلات آبرفتی و شرایط هیدرولیکی جریان، رفتار مورفولوژیکی پویایی دارد. هدف این پژوهش، بررسی وضعیّت پایداری رودخانه با استفاده از روش‎های تجربی و ریاضی و مقایسه‎ی نتایج این روش‎ها با نتایج مطالعات صحرایی و ویژگی‎های مورفولوژیک هر کدام از بازه‎های مورد مطالعه در طبیعت است. برای رسیدن به این هدف، در این پژوهش با استفاده از روش‎های تنش برشی و شاخص مقاومت نسبی بستر، وضعیّت پایداری رودخانه تحلیل و سپس نتایج روش‎های گفته‎شده با مطالعات و اندازه‎گیری‎های صحرایی مقایسه شدند. نتایج نشان داد که در بازه‎ی اوّل محدوده‎ی مورد مطالعه، نتایج روش‎های تجربی با مطالعات صحرایی هم‎خوانی دارد؛ ولی در بازه‎های دوم و سوم نتایج روش‎های تجربی با مطالعات صحرایی هم‎خوانی ندارد. این بررسی نشان داد که روش‎های تنش برشی و شاخص مقاومت نسبی بستر، تنها در مجراهای آبرفتی اهمّیّت داشته و به نتایج آنها می‎توان استناد کرد. به‎کارگیری این روش‎ها در بازهای غیرآبرفتی، نتایج غیرواقعی و دور از انتظار خواهد داشت و با ویژگی‎های مورفولوژیک رودخانه‎ی مورد مطالعه هم‎خوانی نخواهد داشت.